Cách đây tròn nửa thế kỷ, lần đầu tiên, một tác phẩm điện ảnh Xô viết đã đoạt được giải thưởng tại Liên hoan Phim Quốc tế Cannes. Nhiều thế hệ khán giả Việt nam đã có dịp thưởng thức và yêu thích bộ phim ấy, đó là "Khi đàn sếu bay qua" được đạo diễn Kalatozov dàn dựng năm 1957 theo kịch bản của Rozov, đã được nhận giải thưởng: "Cành cọ vàng" tại LHPQT Cannes lần thứ XI, giải Nữ diễn viên chính xuất sắc cho nữ diễn viên Samoilova.
Bộ phim mở đầu và kết thúc với một cảnh quay có nhiều sức gợi cảm xúc: hình ảnh đàn sếu bay trên bầu trời tượng trưng cho niềm hy vọng và khát khao cháy bỏng về một cuộc sống hòa bình và một tình yêu đích thực.
"...Cuối mùa thu, những con sếu, từng đàn, từng đàn bay về phương Nam để tránh cái lạnh mùa đông đang đến gần. Chứng kiến cảnh tượng đó, con người có những dự cảm của sự xa cách, nỗi nhớ mong và cả những bất trắc khó lường...
Mùa xuân đến, dõi theo đàn sếu trở về trong nắng ấm, nỗi vui sướng, niềm hy vọng thường chợt đến mà không gì ngăn cản nổi, dù trong suốt quãng thời gian trước đó, có thể người ta đã phải chịu đựng bao mất mát, khổ đau và tủi nhục..."
Mùa xuân đến, dõi theo đàn sếu trở về trong nắng ấm, nỗi vui sướng, niềm hy vọng thường chợt đến mà không gì ngăn cản nổi, dù trong suốt quãng thời gian trước đó, có thể người ta đã phải chịu đựng bao mất mát, khổ đau và tủi nhục..."
Bài hát trong phim được phổ nhạc với phần lời là bài thơ “Журавли” (Đàn sếu) của nhà thơ Rasul Gamzatovich Gamzatov (1923-2003) một nhà thơ Xô viết . Bộ phim này trong chúng ta chắc nhiều người đã được xem và nghe bài hát. Với bạn nào đã từng học tiếng Nga và học tại Liên Xô trước kia về lời thơ tiếng Nga sẽ được cảm nhận đầy đủ hơn.
Xem phim tại đây
hoặc nghe TẠI ĐÂY
Журавли
Мне кажется порою, что солдаты,
С кровавых не пришедшие полей,
Не в землю эту полегли когда-то,
А превратились в белых журавлей.
Они до сей поры с времен тех дальних
Летят и подают нам голоса.
Не потому ль так часто и печально
Мы замолкаем, глядя в небеса?
Сегодня, предвечернею порою,
Я вижу, как в тумане журавли
Летят своим определенным строем,
Как по полям людьми они брели.
Они летят, свершают путь свой длинный
И выкликают чьи-то имена.
Не потому ли с кличем журавлиным
От века речь аварская сходна?
Летит, летит по небу клин усталый -
Летит в тумане на исходе дня,
И в том строю есть промежуток малый -
Быть может, это место для меня!
Настанет день, и с журавлиной стаей
Я поплыву в такой же сизой мгле,
Из-под небес по-птичьи окликая
Всех вас, кого оставил на земле.
Đàn sếu (Người dịch: Thuỵ Anh)
Những người lính không về sau trận đánh
Chiến trường xưa đẫm máu bao ngày
Tưởng như họ không nằm trong đất lạnh
Mà hóa thành muôn vạn sếu trắng bay
Đàn sếu trắng vẫn từ thuở ấy
Bay mãi đến bây giờ, cất tiếng gọi ta
Bởi thế chăng nên ta thường buồn bã
Ngừng chuyện giữa chừng đưa mắt ngắm trời xa?
Hôm nay đây khi bóng chiều chạng vạng
Tôi thấy sếu bay trong lớp sương mù
Thành đội hình âm thầm như năm cũ
Những con người dàn trận bước nhẹ chân
Sếu cứ bay đường xa lắc chẳng phân vân
Và những cái tên được điểm lên khắc khoải
Bởi thế chăng nên từ thuở xưa hoang dại
Tiếng Ava ta đã giống tiếng sếu trời?
Mũi tiến công xưa đã mỏi mệt rồi
Bay .. bay mãi trong ngày tàn sương muộn
Và giữa đội hình kia nhỏ nhoi khoảng trống
Chỗ trống này có lẽ để dành tôi?
Rồi sẽ đến ngày cùng đàn sếu tôi trôi
Trong bóng khói sương. Từ dưới làn mây tối
Bằng tiếng chim tôi sẽ cao tiếng gọi
Nhắn những người tôi bỏ lại trần gian…
Biên tập từ Internet
hoặc nghe TẠI ĐÂY
Журавли
Мне кажется порою, что солдаты,
С кровавых не пришедшие полей,
Не в землю эту полегли когда-то,
А превратились в белых журавлей.
Они до сей поры с времен тех дальних
Летят и подают нам голоса.
Не потому ль так часто и печально
Мы замолкаем, глядя в небеса?
Сегодня, предвечернею порою,
Я вижу, как в тумане журавли
Летят своим определенным строем,
Как по полям людьми они брели.
Они летят, свершают путь свой длинный
И выкликают чьи-то имена.
Не потому ли с кличем журавлиным
От века речь аварская сходна?
Летит, летит по небу клин усталый -
Летит в тумане на исходе дня,
И в том строю есть промежуток малый -
Быть может, это место для меня!
Настанет день, и с журавлиной стаей
Я поплыву в такой же сизой мгле,
Из-под небес по-птичьи окликая
Всех вас, кого оставил на земле.
Đàn sếu (Người dịch: Thuỵ Anh)
Những người lính không về sau trận đánh
Chiến trường xưa đẫm máu bao ngày
Tưởng như họ không nằm trong đất lạnh
Mà hóa thành muôn vạn sếu trắng bay
Đàn sếu trắng vẫn từ thuở ấy
Bay mãi đến bây giờ, cất tiếng gọi ta
Bởi thế chăng nên ta thường buồn bã
Ngừng chuyện giữa chừng đưa mắt ngắm trời xa?
Hôm nay đây khi bóng chiều chạng vạng
Tôi thấy sếu bay trong lớp sương mù
Thành đội hình âm thầm như năm cũ
Những con người dàn trận bước nhẹ chân
Sếu cứ bay đường xa lắc chẳng phân vân
Và những cái tên được điểm lên khắc khoải
Bởi thế chăng nên từ thuở xưa hoang dại
Tiếng Ava ta đã giống tiếng sếu trời?
Mũi tiến công xưa đã mỏi mệt rồi
Bay .. bay mãi trong ngày tàn sương muộn
Và giữa đội hình kia nhỏ nhoi khoảng trống
Chỗ trống này có lẽ để dành tôi?
Rồi sẽ đến ngày cùng đàn sếu tôi trôi
Trong bóng khói sương. Từ dưới làn mây tối
Bằng tiếng chim tôi sẽ cao tiếng gọi
Nhắn những người tôi bỏ lại trần gian…
Biên tập từ Internet
Cảm giác khi nghe bài hát này rất buồn thậm chí có thể khóc được (nếu có thời gian). Tất cả những gì cảm nhận được là nỗi nhớ nhà, nhớ cha mẹ, nhớ các anh, trong những ngày sơ tán xa nhà. Một con nhóc còi dí còi dị, chấy rận đầy đầu, hay khóc nhè, ăn thì chậm ơi là chậm, vì ở nhà toàn được bố bón, rất hay bị các bạn chòng ghẹo, bắt nạt, được cái các cô các chú thương như con. Sáng chủ nhật nào cũng ra đầu làng ngóng bố mẹ lên thăm. Chiến tranh với sự tàn khốc, cam go của nó để lại những dư âm, những dấu ấn không cách nào có thể xóa đi được.
Trả lờiXóaMình vui khi cuối cùng các comment cũng trở lại đầy đủ. Với mình mỗi comment là một cảm xúc, một dấu ấn. Mất cái nào, tiếc cái ấy. Sau đợt blogger nâng cấp vừa rồi, cứ ngóng mãi, ngóng mãi, tìm lại từng comment một. Thật may, blogger đã ko làm mình thất vọng. :)
Trả lờiXóaMột số bản dịch :
Trả lờiXóaĐÀN SẾU
Tôi cứ nghĩ những chàng trai đẹp nhất
Từ chiến tranh không trở lại ngày nào
Không phải chết đang nằm sâu dưới đất
Mà biến thành đàn sếu trắng trên cao.
Và từ đó đàn sếu bay bay mãi
Bay và kêu như muốn gọi ta cùng
Chắc vì thế nhiều khi ta đứng lại
Ngước lên nhìn và suy nghĩ mung lung.
Cả đàn sếu xếp thành hàng lặng lẽ
Giữa hoàng hôn bay dọc hướng sồi
Còn một chỗ trong hàng kia có thể
Chỗ trống này đang để sẵn chờ tôi.
Và có thể, một ngày kia mệt mỏi
Cùng đàn chim tôi bay giữa trời chiều
Bằng tiếng chim tôi sẽ lên tiếng gọi
Nhắc những người phía dưới nhìn theo.
Tôi cứ nghĩ những chàng trai đẹp nhất
Từ chiến tranh không trở lại ngày nào
Không phải chết đang nằm sâu dưới đất
Mà biến thành đàn sếu trắng trên cao.
(Thái Bá Tân dịch)
***********************************
ĐÀN SẾU
Đôi khi, tôi ngợ rằng, những người lính trận
Đã không về từ chiến trường đầy bao xương máu
Chẳng còn nằm dưới lòng đất như thuở nào
Mà biến thành đàn sếu trắng bay trên trời.
Và chúng đã bay từ thuở xa xưa tận đến nay
Và chúng cất lên giọng chúng thiết tha cùng ta
Phải chăng do thế, chúng ta thường buồn diết da sao
Những khi nhìn lên im lặng ngắm trời cao.
Bay bay, bay bay khắp trời những đôi cánh mỏi
Bay trong sương mờ và cả khi hoàng hôn tắt
Và giữa đội ngũ kia, một khoảng trống nhỏ hãy còn
Có lẽ là dành chỗ xếp tôi sau này.
Rồi sẽ đến khi tôi cũng có trong đàn sếu kia
Và cũng sẽ bay cùng sếu những khi chiều buông
Từ không trung ấy, giống như giọng sếu trên kia, tôi
Sẽ luôn gọi các anh vẫn đang trên cõi đời đây.
Đôi khi, tôi ngợ rằng, những người lính trận
Đã không về từ chiến trường đầy bao xương máu
Chẳng còn nằm dưới lòng đất như thuở nào
Mà biến thành đàn sếu trắng bay trên trời.
(Thanhxuan1974 dịch)
***********************************
KHI ĐÀN SẾU BAY QUA
Lòng thầm nguyện cầu cùng ngàn đời rằng người lính nào
Từ miền trận tiền chẳng còn về quê hương nữa
Tựa hồ ngày nào còn chưa nằm vào lòng đất này
Mà hồn nhập cùng bầy sếu trắng trong mây chiều.
Từ những tháng năm họ chiến đấu cho cuộc sống này
Đàn sếu vẫn bay và tiếng sếu kêu gọi ta
Dù ai không muốn vẫn nghe vọng tiếng đau lòng người
Lắng trong làn mây trôi trong thương nhớ nào nguôi.
Chập chờn, chập chờn bầy đàn về miền hạnh phúc nào
Cùng bầu trời chiếu và cùng hừng đông tươi sáng
Và cùng bầy đàn còn chừa một vùng đập cánh nào
Và từng người thầm cầu chỗ ấy cho riêng mình.
Và sẽ đến khi cùng sếu trắng tôi đập cánh bay
Đập cánh trắng bay về mãi mãi trong hoàng hôn
Từ trên cao ấy tôi kêu bằng tiếng chim gọi bầy
Những ai tôi chưa mang lên theo với trời mây.
Lòng thầm nguyện cầu cùng ngàn đời rằng người lính nào
Từ miền trận tiền chẳng còn về quê hương nữa
Tựa hồ ngày nào còn chưa nằm vào lòng đất này
Mà hồn nhập cùng bầy sếu trắng trong mây chiều.
(minminixi dịch)
Và giờ đây,nếu có thêm bản khác nữa của bạn đọc GAN thì...tuyệt cú mèo!
ĐÀN SẾU
Trả lờiXóaTrong tâm tưởng,đôi khi tôi thầm nghĩ
Những người lính không về
từ chiến trường xưa,đẫm máu ngày nào.
Khi ngã xuống,
họ đâu hóa về đất bụi,
Mà biến thành chim trời,
những đàn sếu trắng bay .
Những Đàn sếu trắng,bay lên từ thuở ấy
Bay mãi đến giờ,
vẫn vọng tiếng gọi ta
Bởi vậy chăng
nên ta thường nín lặng
Lòng đượm buồn mắt đăm đắm trời xa?
Và hôm nay ,
trong bóng chiều chạng vạng
Tôi lại thấy sếu bay qua lớp sương mù
Vẫn nghiêm ngặt một đội hình như năm cũ
Như đội chiến binh
nhẹ những bước chân dàn mũi tấn công...
Nhẫn nại bay,đàn sếu bay,hành trình còn xa lắc
Nhắc những tên ai,
nhịp tiếng sếu kêu khắc khoải dặm trường
Bởi vậy thế chăng nên từ trong giọng sếu
Như có tiếng đất trời,
trăm năm quá khứ vọng về ?
Những đôi cánh mỏi mệt
vẫn bay trên bầu trời không nghỉ
Bay từ lúc sương tan cho tới tận hoàng hôn
Chợt xen giữa trật tự đội hình- vẫn còn chỗ trống,
Chỉ một khoảng trời nhỏ nhoi,
có thể là đồng đội để dành tôi?
Rồi cũng đến ngày tôi về cùng đàn sếu
Để bơi giữa khói mây ,bay dưới bầu trời
Và bằng tiếng chim kêu,tôi cũng sẽ cao tiếng gọi
Tất cả những người,
nơi mặt đất kia,đang còn ở lại chốn này...
Tualinh 05/2011
@ TL: Cảm ơn anh đã chào đón em với bản dịch mới sau 5 ngày dã ngoại trở về. Em đọc nó qua "lớp sương mù", điều mà các bản dịch trước đây đã không làm được. Tuy vậy, em vẫn muốn có một chút thay đổi nho nhỏ, nhưng lại ngại làm hỏng mất bản dịch của anh.
Trả lờiXóa@HT: e cứ thay đổi,và nếu cho biết lý do thì sẽ rất thú vị.
Trả lờiXóaMời các bạn khác nữa. Đây cũng là là một thú chơi đấy.